Strona tytułowa:
PISMO ŚWIĘTE
STAREGO I NOWEGO TESTAMENTU
W PRZEKŁADZIE Z JĘZYKÓW ORYGINALNYCH
OPRACOWAŁ ZESPÓŁ BIBLISTÓW POLSKICH
Z INICJATYWY
BENEDYKTYNÓW TYNIECKICH
WYDAWNICTWO PALLOTTINUM
Uwagi wstępne kolegium redakcyjnego do pierwszego wydania
Tekst i jego krytyka
Za podstawę do przekładu niniejszego służyły zasadniczo następujące wydania krytyczne tekstu biblijnego:
Do tekstu hebrajskiego (i fragmentów aramejskich) ST: Biblia Hebraica, ed. R. Kittel, P. Kahle, A. Alt, O. Eissfeldt, Stuttgart 1945, 2 tomy – z uwzględnieniem odkryć w Qumran.
Do tekstu greckiego ST: Spetuaginta…, ed. A. Rahlfs, Stuttgart 1943, 2 tomy.
Do tekstu greckiego NT: Novum Testamentum Graece et Latine, ed. A. Merk, Romae 1951.
Tłumacze poszczególnych ksiąg w niniejszym przekładzie mieli możność uwzględniania również innych wydań krytycznych. Te odchylenia – jak również znaczniejsze różnice zachodzące w przekładzie w porównaniu ze znanymi u nas dotąd tłumaczeniami z Wulgaty – sygnalizowane są w przypisach. W Psałterzu bierzemy za podstawę tekst ustalony dla jego nowego przekładu łacińskiego (Liber Psalmorum…, Romae 1945).
Szata językowa polska
Zapytywana ostatnio w sprawie przekładów biblijnych Stolica Apostolska wyrażała życzenie, by w nich stosować dzisiejszy nowoczesny język literacki. Toteż, kontynuując próby poczynione już u nas w kraju, postanowiliśmy – nie bez pewnego lęku i żalu – świadomie odstąpić od czcigodnej tradycji Wujkowej, gdzie idzie o słownictwo i styl, zachowując jednak jego najgłębszą zasadę – dostojeństwo godne tekstu natchnionego. Pisarze święci stosowali język nie archaiczny, lecz sobie współczesny. Taki też język trafia do dzisiejszego słuchacza i czytelnika, dla którego pewien archaizm formy łatwo może nieść sugestię, że w Piśmie świętym mowa jest tylko o czcigodnych zabytkach przeszłości.
Troska o autentyzm kazała nam nie stylizować zbyt współcześnie hebrajskiego sposobu opsywania, który tak się różni od dzisiejszego. Wprowadzamy dalej (poza Psałterzem, gdzie liczymy się z jego użytkiem liturgiczno-duszpasterskim) wszędzie Boże imię Jahwe tam, gdzie dotąd w przekładach idących za Wujkiem, Wulgatą i Septuagintą czytaliśmy zastępcze imię „Pan”, nie będące wcale przekładem imienia Bożego. Imiona własne osób i nazwy geograficzne staramy się oddawać w brzmieniu języków pierwotnych, czyniąc oczywiste ustępstwa – i to częste – na rzecz imion i nazw już przyswojonych w naszym języku. Podając brzmienie pierwotne, stosujemy transliterację fonetyczną, nie zaś ściśle naukową.
Biblijne partie poetyckie staraliśmy się w miarę możliwości oddawać prozą rytmiczną, stosując w druku podziała na stychy, zgodnie z oryginałem hebrajskim, a w Nowym Testamencie odtworzyć podział na stychy na podstawie badań naukowych nad rytmiką tekstu greckiego.
Za Kolegium Redakcyjne
O. Augustyn Jankowski OSB
Uwagi wstępne redakcji naukowej do drugiego wydania
Wszelkie zapotrzebowanie społeczeństwa polskiego na Pismo święte, wyrażając się w przychylnym i szybkim przyjęciu Biblii Tysiąclecia, oraz doświadczenia redakcyjne, zdobyte w ciągu sześciu lat, w których powstawało to dzieło, wpłynęły m.in. na decyzję natychmiastowego podjęcia przez Wydawnictwo i Redakcję prac nad wydaniem drugim – zmienionym. Już więc z chwilą rozpoczęcia druku pierwszego wydania przystąpiono do nowej pracy, która trwała pięć lat. Okres ten poświęcono na swoiste aggiornamento całej publikacji, tak przekładu, jak i części dodatkowych.
Wiele czynników wpłynęło na wprowadzenie tych zmian. Posoborowe założenia biblistyki katolickiej pozwoliły unowocześnić informacje wstępne o poszczególnych księgach Pisma świętego. Wymogi duszpasterskie i głosy fachowców, opublikowane drukiem w kraju i za granicą czy też nadesłane do Redakcji, wskazywały na potrzebę większej wierności wobec oryginału, wraz z ujednoliceniem terminologii, oraz na usterki szaty językowej.
Prac rewizyjnych dokonał zespół biblistów oraz redaktorzy naukowi odpowiedzialni za ST i NT. Również tłumacze poszczególnych ksiąg – z nielicznymi wyjątkami – sami wprowadzili szereg zmian we własnych przekładach.
Niektóre księgi, mianowicie Jeremiasza, Daniela, Psałterz, zostały na nowo przełożone przez innych tłumaczy.
W przekładzie Psałterza trzymano się ściśle tekstu hebrajskiego, uwzględniając ostatnie jego wydanie krytyczne: Liber Psalmorum (Biblia Hebraica Stuttgartensia, 11), Stuttgart 1969.
Za podstawę przekładu Nowego Testamentu wzięto Novum Testamentum, ed. A. Merk, Romae 1964 oraz The Greek New Testament, edited by K. Aland, M. Black, B. Metzger, A. Wikgreen, London 1966.
O. Augustyn Jankowski OSB
Ks. Lech Stachowiak (ST)
Ks. Kazimierz Romaniuk (NT)
Uwagi wstępne redakcji naukowej do trzeciego wydania
Drugie wydanie Biblii Tysiąclecia w ciągu niespełna trzech lat zostało całkowicie wyczerpane. Ukazały się następnie dwa inne przekładu Pisma świętego. Jednakże wciąż napływające nowe zamówienia świadczą o stale aktualnym zapotrzebowaniu na jednotomowe wydanie całej Biblii. Fakt ten kazał inicjatorom, współpracownikom, Redakcji Naukowej wraz z Wydawnictwem zająć się przygotowaniem wydania trzeciego – przygotowaniem nowego, a nie wznowieniem wydania drugiego. Liczne bowiem recenzje i omówienia ogłoszone drukiem, jak również uwagi nadesłane do Wydawnictwa czy Redakcji wymagały rzetelnego ustosunkowania się ze strony Tłumaczy i Redakcji do zmian proponowanych. Nastąpiła więc ponowna rewizja całego przekładu w trosce o większą wierność wobec tekstów oryginalnych i o dalsze ujednolicenie terminologii. Jednakże ostanie słowo w sprawie zmian merytorycznych Redakcja Naukowa, jak dotąd, tak i w tym wydaniu pozostawiła Tłumaczom odpowiedzialnym za ich przekład.
W zakresie tekstu Nowego Testamentu mogli tłumacze wziąć pod uwagę kolejne już wydanie dzieła The Greek New Testament, edited by K. Aland, M. Black, C. M. Martini, B. M. Metzger, A. Wikgreen, new York-London-Edinburgh-Stuttgart 1975.
Odkąd drugie wydanie BT z nieznacznymi zmianami weszło do liturgii, głównie w postaci czytań mszalnych, tekst ten nabrał cech poniekąd tekstu oficjalnego. Stąd też Episkopat Polski objął nad nim patronat. I tak zgodnie z uchwałą 151 Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski z dnia 19 II 1976, zakomunikowaną Redakcji Naukowej BT pismem Prymasa Polski z dnia 23 II 1976, w niniejszym wydaniu wprowadza się w miejsce wyrazu JAHWE, stosowanego w dwóch pierwszych wydaniach BT, tradycyjne zwroty „Pan” lub „Pan Bóg” czy też „Bóg” z wyjątkiem nielicznych przypadków, gdzie pozostawienie biblijnego imienia Boga jest merytorycznie konieczne (np. Wj 3,14n).
O. Augustyn Jankowski OSB
Ks. Lech Stachowiak (ST)
Ks. Kazimierz Romaniuk (NT)
Uwagi wstępne redakcji naukowej do piątego wydania
Trzydzieści pięć lat minęło od ukazania się Biblii Tysiąclecia. Kolejne jej wydania, zwłaszcza Nowego Testamentu, zaznaczały się stale rosnącą liczbą zmian ulepszających bądź wierność przekładu, bądź wstępy do ksiąg i przypisy. W tym okresie ukazywało się w prawie wiele listów z uwagami lub propozycjami zmian. Z drugiej strony minione trzydziestolecie zaznaczyło się postępem w takich dyscyplinach pomocniczych dla biblistyki, jak: archeologia, historia, krytyka tekstu i filologia biblijna, nie mówiąc już o postępie w zakresie egzegezy. Nadto pojawiły się w tym czasie nowe dokumenty Urzędu Nauczycielskiego Kościoła dotyczące tej dziedziny. Wreszcie ukazało się wiele zupełnie nowych przekładów Biblii na języki współczesne.
Wszystko to skłoniło Redakcję Naukową, w porozumieniu z Wydawnictwem Pallottinum, do podjęcia gruntownej rewizji tekstu BT pod każdym względem, w duchu zapoczątkowanego przez osobowy skład Redakcji Naukowej oraz ustalono wytycznej podjętej rewizji.
Niniejsze, piąte, wydanie zawiera następujące zmiany:- Wstępy do działów i do poszczególnych ksiąg oraz przypisy unowocześniono odpowiednio do osiągnięć naukowych ostatniego trzydziestolecia i do potrzeb czytelników szukających miejsc równoległych w Biblii;
- Dokonano zmian merytorycznych samego przekładu w imię większej jego zgodności z tekstem oryginalnym, zwłaszcza hebrajskim w Starym Testamencie, odstępując od zbyt częstego poprawiania go według tekstu Septuaginty, której odmienne lekcje podano w przypisach;
- Poprawiony i ujednolicony został język i styl przekładu, na szczególną wdzięczność zasługuje tu pani prof. Anna Świderkówna w zakresie konsultacji oraz panie redaktorki Janina Dembska, Maria Nowaczyńska i Maria Przybył.
Za Redakcję Naukową
O. Augustyn Jankowski OSB